Beroemde supernova uit 1572 was witte dwerg. Door George Beekman Rotterdam, 4 dec. Astronomen hebben de identiteit weten vast te stellen van een ster uit het sterrenbeeld Cassiopeia die al meer dan vier eeuwen geleden verdween. Het blijkt een ‘witte dwerg’, een ster als de zon maar dan aan het einde van zijn levenscyclus. Het gaat om een van de beroemdste supernova’s uit de astronomie. De ster blies zichzelf in november 1572 op. De ‘nieuwe’ ster was helderder dan elke andere en zelfs overdag te zien, waarna hij in de loop van vele maanden zwakker werd en verdween. De Deense astronoom Tycho Brahe (1546-1601) leidde uit nauwkeurige positiemetingen af dat de ster zich ver voorbij de maan moest bevinden. Dat veroorzaakte een schok onder geleerden. De wereld van de sterren bleek toch niet zo onveranderlijk, volmaakt en goddelijk te zijn als men sinds de tijd van Aristoteles had aangenomen. Daarna verspreidde het licht van de explosie zich, uiteraard met de lichtsnelheid, in alle richtingen door het melkwegstelsel. Regelmatig stuit deze lichtgolf op plaatselijke verdichtingen in het stof tussen de sterren en kan er licht in de richting van de aarde worden gekaatst. Uit één zo’n lichtecho hebben Oliver Krause en zijn collega’s nu het spectrum van de geëxplodeerde ster – een supernova – kunnen afleiden, zo schrijven ze vandaag in het wetenschappelijk tijdschrift Nature(4 December 2008). Tycho Brahe meende dat er in Cassiopeia echt een nieuwe ster was ontstaan, door verdichting van ‘lichtende, hemelse materie’. Pas in de vorige eeuw werd ontdekt dat het hier juist om de explosieve dood van een ster ging. De gasvormige overblijfselen van de explosie zijn nu nog steeds te zien als een snel uitdijende gasring rond de positie van de supernova. Tot nu toe bleef echter onduidelijk wat voor soort ster hier aan zijn einde was gekomen. Was het een witte dwerg, het eindstadium van een ster zoals de zon, die als gevolg van de toestroom van materie van een begeleider te zwaar was geworden en explodeerde? Of ging het om een enkelvoudige ster, die al vanaf zijn begin te zwaar was om zichzelf in evenwicht te houden wanneer hij zou zijn opgebrand en daarom moest exploderen? Het eerste dus: een witte dwerg, een zogeheten supernova van het type Ia.