Walking in the marvellous town of Maastricht,"Mosa-Trajectum", "Meuse-Crossing".The Romans here found a place where they easily could cross the river Meuse, as before them peoples may have done for centuries.

Wandelen in het fascinerende Maastricht.Hier vonden de Romeinen een plaats waar ze gemakkelijk de rivier de Maas konden oversteken. Ze bouwden er een legerplaats, eerst zonder veel veiligheids maatregelen. Zo zeker voelden de machtige heersers zich.. Maar na verwoestingen door Germanen vanuit het oosten, omstreeks 275, bouwden ze zware muren rond de plaats. En zo ontstond er een versterkte legerplaats van 170 bij 90 meter!

.1. .2.

.1. Easy going Maastricht, the greenrocer's wife "het mooswief" in the marketplace. 2. Het theater aan het Vrijthof, vroeger Het Generaalshuis.

Wandeling I

We starten voor het Theater aan het Vrijthof. Eens was dit het huis van Generaal Dibbets, die tijdens de Afscheidingsoorlog van België het garnizoen in Maastricht leidde. ( Veel Maasrichtenaren hebbeb nog een hekel aan hem.) Hij voorkwam aansluiting van Maastricht bi België. Nog vroeger was hier een klooster gevestigd waar Marieke van Nimwegen boete gedaan ziou hebben voor haar zondig leven. Wiel Kusters heeft daarover een paar dichtregels geschreven te lezen in de hal van het Theater.

We start in front of the Theater aan het Vrijthof, formely the Generalshouse called. General Dibbets prohibited Maastricht from following the Belgian seperation from the Netherlands ( 1830-1839). In front of the Theater there was, 2000 Years ago, a Roman Road.

Tijdens de werkzaamheden voor de nieuwe garage is de oude Romeinse weg gevonden. Op de rechtse foto zie je beneden in de opgraving het profiel van de oude weg in de kiezellagen. Je kunt over het oude Romeinse traject, maar dan drie meter hoger, zo tot in het Romeinse castellum wandelen, waarvan je overblijfselen in de kelder van Derlon vindt. Die Kelder kun je op zondagen bezoeken. ( Dit zal ik nog enige keren herhalen!) Hieronder vind je een stukje van het Romeinse wegprofiel zoals dat te voorschijn is gekomen bij de bouw van de garage onder het Vrijthof in maart 2003. Het bleek dat de Romeinen eeuwen lang de straatweg telkens vernieuwden. Dus een paar meter diep onder de weg tussen de Parkeergarage en het Theater aan het Vrijthof liep tweeduizend jaar geleden al een goed onderhouden weg! Als je nu je auto de garage in rijdt heb je links van je de weg en kom je dus onder het Romeinse nivo. Links vooraan achter het jonge Romeinse paar en de toekomstige garage-inrit ligt de voorgevel van het Theater aan het Vrijthof. Achter deze voorgevel ligt een modern theater. In 1800 stond hier een vervallen klooster met kerk. Dit was het klooster waar Marieke van Niemweeghen intrad na haar zondig leven met de duivel!! Het klooster werd door de Fransen geconfisceerd en door de zakenman Ceuleneers, leverancier van o.a. groenten aan het Franse leger, opgekocht en in neo klassieke stijl, zoals dat toen in 1807  hoorde in dit herenhuis veranderd. Later woonde er generaal Dibbets die Maastricht behield voor Nederland tijdens de Belgische afscheiding. Op het Vrijthof komen we later terug, Maar nu eerst het Romeinse verhaal afmaken, nu eerst naar de kelder van Hotel Derlon.

Sigthseeing Walk 1

.3.The Roman soldier Quintus protecting the Old Roman Road leading to the town of Maastricht, here helped by his wife Quintlivia!

.3...4.

.4.Excavations March 2003. At the back, left, part of the Theater aan het Vrijthof!) So if you drive into the Vrijthof Garage in the middle of the town, you have on your left hand behind the concrete wall the invisible remnants of the old Roman road. It's a pity they hadn't the money to leave it visible for us. This road lead to the castellum, of which you find remnants in "situ" in the "Derlon Cellar", situated under hotel Derlon at the "Onze Lieve Vrouweplein". The Roman soldier above with his Flemish wife is, so to say, defending the old Roman road that runs in front of the Theater on The Vrijthof in Maastricht. In the second picture you can see down, to the left, in the gravelbench layer upon layer of the old 1600 years old profile of the excavated road. On the spot of the Theater, there used to stand a Nunnery, till in the French time it was confiscated and bought by a big sales man, Ceuleneers, a wholesale greengrocer. He built the neoclassic house. Here 25 years later Genral Dibbets lived, who kept the town for the Netherlands. Otherwise it would have gone to Belgium in the years 1830-1839, the time where Belgium seperated from Holland. But back to the building of the new garage here in 2003 when the old Roman road was excavated. So, 2 or 3 meters exactly under the modern road, runs the road of the Roman times. You can walk over it, so to say, into the Roman castellum, but only on Sundays, for only then the "Cellar of Hotel Derlon" is open to the public (12-16 hours) where you find some very interesting foundations of that Roman castellum.

                  

Then, in those times, Roman soldiers passed under this reconstructed arch to go to the Jupiter sanctuarium at the back to do their prayers, before crossing the Roman bridge. So there was a wall in front of the sanctuarium that was exacly in parallel with the pavement you are standing on now. But at the time that the road was on the level you are standing on now, the arches had already disappeared under newer Roman buildings. So the arch you see now, was invisible for the Romans after 275 ( the year of the destroying the settlement by German ransackers). The guide in the cellar (or I myself) can explain the several layers of the 400 years Roman history of this place at that fascinating spot itself better. You find deep in the ground a smal road paved with cobbles, maybe out of the Celtic time. It is a pity, that it is only possible to visit the Derlon cellar on Sundays.

> Op zondagmiddagen kun je dus de kelder van Derlon bezoeken. Daar kun je je enigermate Romeins Maastricht voorstellen. Je kunt je daar ter plaatse laten vertellen hoe waarschijnlijk Servatius de "stad", dat wil zeggen het castellum, binnen gewandeld of gereden is. Je staat op anderhalve meter van de plaats waar hij door de poort van dat castellum naar binnen kwam. Denk erom, zonder fantasie functioneert niets.Op zondagen kunnen we dus de Derlon kelder bezoeken. Dat moet een beetje met de tijd kloppen. Het hotel Derlon stelt de kelder kosteloos ter beschikking aan Maastricht en zijn toeristen van 12 tot 4. In de kelder tref je in situ, zoals dat heet, = op de plaats (waar men het gevonden heeft), resten uit de Romeinse tijd, bijvorbeeld de sokkel van de Jupiterzuil op de achtergrond achter de bogen op de foto's boven. Je kunt hier als diepste laag een weggetje uit de tijd voor Christus zien. Keltisch of vroeg Romeins, we weten het niet. Sommigen denken dat het naar een Keltisch heiligdom onder de tegenwoordige O.L.V.Kerk liep. In de hoek achter de plaats waar de gids zit, is nog net een zuil van de castellumpoort te zien. Je staat net binnen het casellum, waarvan je de binnenkant van de walfundamenten voor je ziet. Zoals gezegd in het verlengde van de Plankstraat lag ooit de Romeinse brug.

Iets over de Kelten die hier toen woonden: Toen de Romeinen hier binnen vielen verzetten de Eburonen onder Ambiorix zich met succes. Ze versloegen een Romeins legoen en doodden 1000 man, denken we. Dat schreeuwde natuurlijk om wraak en Caesar versloeg hen volgend jaar verpletterend en vernietigde de stam. De geschiedkundigen veronderstellen dat de aanvoeders van de Eburonen de keltenschat (5) van 2008 wilden gebruiken om andere ( Germaanse stammen ) te betalen voor hulp tegen de Romeinen. Het blijkt te gaan om 39 gouden munten afkomstig van de Eburonen en zeventig zilveren geldstukken van andere stammen uit het Rijngebied. Ook in Belgisch Limburg is een paar jaar geleden een dergelijke schat gevonden. 400 jaar later kwam de Romeinse keizer (7) Julianus de Afvallige tot hier om een Germaanse stam, die het Castellum veroverd had en zich in Maastricht genesteld had, te verdrijven. Honderden jaren waren Romeise soldaten hier gepasseerd en hadden, voor ze de Maas over staken, een bezoek aan Jupiter gebracht, hier onder deze (6) boog door. Van het Jupiterbeeld heeft men het voetstuk terug gevonden. Ga kijken op zondagmiddagen in de kelder van Hotel Derlon in de Plankstraat.

.5. .6..7.

5. 50 before C. Celts collected money to buy help from other tribes against the Romans.6 Genturies long Roman soldiers passed under the bow to pray before the statue of Jupiter in a sanctuarium behind the bow. 7 In 350 Julian Apostata had to chase a German tribe out of the Castellum which they had conquered shortly before..

In het verlengde van de Plankstraat had Burgemeester Baeten bij zijn afscheid als burgemeester een monumentje laten plaatsen van knikkerende kinderen. Het is helaas verplaatst. In 1280 werd 50 meter verderop de Servaasbrug gebouwd die nu dus zo'n kleine 750 jaar oud is, daarom zeggen we ook de ouw bruk! Die ouw bruk zie je mooi duidelijk op de achtergrond boven op het hekwerk rond het monumen.>En als je de andere kant op kijkt ligt daar als nieuwe (eind 2003) aanwinst de voetgangersbrug, die naar de "Ceramique" voert.

.8. The marbleplaying children mark the spot where once the Roman bridge started. When in 1280 this bridge collapsed they built t a new one 50 meters to the north, the one we still have on that spot as you can see here. If you look streamupward you see from here the slenderly built latest bridge (a "Pedestrian Crossing") leading to the new area "The Ceramique" at the other side of the Meuse. Now there are two possibilities to go to the other side of the river only 50 meters from here! One to the left: the very old bridge of our town, one to tht right: the newest pedestrian bridge. ... ... But we go from here first to the "Thermenplein" where once was the centre of the Roman castle. Now you only see the plan of the Roman Baths in the pavement of the square. From here we go back to the O.L.V. Plein (Our Lady's Square) where we stand in front of the mighty Churchwall of the Our Lady's Church. When it's summer the whole square is one big open-air café. So here we can first drink a coffee or a pint and then go in it for a moment. Here at the entrance of the church many citydwellers light a candle, which is called with the French word "bougieke". When you are not tired you can put part of one of the other walks behind our Sundaywalk. You can start at the "Hellgate" that is not so far from here. Ask for the way, people here like to talk to you and to tell you the way.

Je hebt waarschijnlijk al in de Engelse tekst gelezen dat je eerst naar het Termenpleintje moet. Een beetje terug over de Plankstraat en dan naar rechts. Hier lag dus het badhuis en was het centrum van de Romeinse vesting. Midden op het Termenpleintje staat een beeld van Arthuur Spronken. In Nederland werd in 1983 de Stichting Marcus Aurelius opgericht. Deze gaf beeldhouwer Arthur Spronken en bronsgieter Pie Sijen opdracht een kopie te vervaardigen van het beroemde beeld van Marcus Aurelius, op het Capitool in Rome. Het origineel moest namelijk uit de buitenlucht weg ter bescherming. Die Nederlandse stichting wilde de kopie van Spronken aan Rome cadeau doen. Een proefstuk van het hoofd en de hals van het paard kreeg in 1993 het fiat van de Italiaanse autoriteiten. Maar die keken het jaar daarop uit nationale trots het gegeven paard alsnog in de bek en lieten het kopieerwerk in Rome verrichten.

Van hier gaan we naar het O.L.V.Plein met de OLV kerk 9. 's Zomers lijkt het een groot cafe. De imposante vroeg romaanse gevel, zoals je die nu ziet was in 1000 klaar. 10. De kerk is gebouwd op de plaats waar ooit het heiligdom van Servatius gestaan moet hebben in de hoek van het Romeinse castellum.We kunnen even een bougieke aansteken, zoals zoveel Maastrichtenaren dat doen. Als we geluk hebben en het mooi weer is, is dit een heerlijke plaats voor een kop koffie of een verfrissing. En als je nu echt iets over deze machtige basiliek wilt weten, ga dan naar hun prachtige, eigen site: 

www.sterrederzee.nl.

9. .10.

> Wandeling 2.:

We starten bij de Helpoort of de "Viefkop". Goed, boven op de "Vijf Hoofden" dan maar.Ik begin deze wandeling bij de Viefköp, op de foto nog net rechts, de plaats op de stadswal, waar in de tachtigjarige oorlog in ongeveer 1635 vijf Maastrichtenaren onthoofd werden. Hun hoofden werden vervolgens daar op pieken ten toon gesteld: in het vervolg beter luisteren en de Hollanders zijn de baas! Van daar lopen we een klein stukje over de wal. We lopen boven over de poort Waarachtig, en nemen onder aan het pad de draai naar rechts en dan links af, straat over tot bij het Pater Vink torentje. De tweede muur werd vanaf dit punt omstreeks 1300 als nieuwe omwalling aangelegd voor de zich uitbreidende stad. Die Pater Vink was, weer eeuwen later, in 1635, een van de samenzweerders volgens het Staatse (Hollandse) stadsbestuur. Tegenwoordig is dit dan weer een door bruidspaartjes en communiekantjes zeer gewild fotogeniek plekje

> > Sightseeing Walk 2.:

From the top of this part of the rempart, you have this splendid view of the park. The spot is called the "five heads", the part of the wall where in 1635 the heads of five "Traitors" on peaks we shown to the public as a warning against rebellion. You have a nice view of the park with its fountains. We walk on top of the townwall, come down along the footpath and follow to the right the brooklet "De Jeker", cross the bridge over it and walk into the old town through the "Hellgate", the only towngate that is left. The first turn to the left brings us in the neighbourhood of the "Bishopsmill".

>We lopen doorhet parkje over het bruggetje over de Jeker

naar de Helpoort, the Hellgate, ... ...de enige stadspoort die we nog hebben.

Tegenover de Helpoort ligt het Pesthuis.Van het Pesthuis moet ik je vertellen, dat er nooit pestlijders verpleegd (of weggeborgen) zijn geweest. Hier buiten de stadspoort stonden in tijden dat er een pestepidemie heerste, barakken voor de zieken, die na de epidemie verbrand werden. (Die barakken dus!). ... Zo heeft men dat verkeerd geassocieerd. We gaan door de Helpoort de oude stad binnen. We slaan links af en zoeken de achterkant van de bisschopsmolen. De verhalen staan hier op bordjes te lezen. De geschiedenis hier gaat terug tot Godfried van Bouillon, ooit eigenaar van de molen. Om zijn kruistocht naar het "Heilige Land te kunnen betalen verpandde hij de molen aan de bisschop. Hij kwam van die kruistocht niet terug en zo werd het de bisschopsmolen. Later werd het de molen van de bierbrouwers.

> > This mill was in possesion of Gotfried van Bouillon. He loaned money from the bishop for a crusade and because he didn't come back from the Holy Land the mill came to the bishop. The bishop sold it later to the Brewers. From here we go through the "Cowstreet" to theOur Lady Church, probably the oldest church in town. In the Roman time Sint Servatius, the first bishop of Maastricht, must have had here in this corner his church, but three meters under the level of our time. The imposing early romanesque facade of the Our Lady Church is over 1000 years old so as you see it now. You had a picture of it above. The place here, in front of is in summer an open air pub, a cosy, lively and lovely place to many visitors.

> Door de Koestraat lopen we naar het OLVplein. Bij wandeling 1 heb je een plaatje gehad. Hier hebben de bisschoppen van Maastricht gezeteld, voordat de zetel naar Luik verplaatst werd einde zesde eeuw. Vervolgens gaan we naar de befaamde Derlon kelder, maar dat is alleen 's zondags mogelijk. Dan heeft de hoteldirectie de kelder kostenloos opengesteld voor het publiek. Zoals elders gezegd, alleen op zondagen is dat mogelijk. Ik kan je dan een van de peilers van de poortomlijsting van de Castellumpoort uit de Romeinse tijd wijzen. En daar moet dan Servatius de stad binnen gelopen of gereden zijn 1650 jaar geleden. Wij gaan nu vanaf het OLVplein over de Breedestraat naar het Vrijthof om een blik op onze grote kerken te werpen. Het heette altijd dat "Vrijthof" niets met Friedhof te maken had. Maar toen dertig jaar geleden de garage uitgegraven werd, kwamen er toch graven uit de zesde en zevende eeuw te voorschijn. Waarom twee van die grote kerken naast elkaar? Er wordt wel eens gedacht: een protestantse een katholieke, maar de kerken werden in de M.E. gebouwd toen er nog geen protestantisme was. Hoe zat dat dan? Dat lossen we ter plaatse op. Of kijk hier in de Engelse text.

Over de grote huizen aan dit beroemde plein is te vertellen dat ze tot de Fransen kwamen in 1795 eigendom van de kapittelheren van de Servaas waren..

> > We will walk now from the Our Lady Place through the Breede straat ( The Broad street) to the Vrijthof, we talked about in Walk 1. The Vrijthof is after the "Dam" in Amsterdam the most famous square of the country. We see the "Sint Servaas Church" and next to it the red painted "Sint Jan". Nowadays the one is a catholic church, the other a protestant church. In the middle ages when there was not yet protestantism, both of course were catholic churches: the Sint Jan then was the parish church for the parishpeople, whereas the big Sint Servaas was reserved for the pilgrims who came from all over of Europe to the grave of that famous old bishop out of the Roman Times.

> Wandeling 3:

We beginnen voor de Helpoort, gaan niet de stad in maar lopen naar links, over de Jeker langs het Pater Vink Torentje. Pater Vink werd in 1633 van verraad beschuldigd (waarschijnlijk ten onrechte) en met vier anderen onthoofd waarna op de "Viefkop" hun hoofden ten toon gesteld werden met de duidelijke boodschap: De Hollandse Staaten zijn de baas.. Op dit romantisch plekje bij het Pater Vinktorentje worden tegenwoordig heel wat fotootjes geschoten..

> > Sightseeing Walk 3:

We start at "The Hellgate" but don't enter the town but walk to the left. We cross the small bridge over the Jeker and pass the picturesque "Father Vinktoren"... ...Pater Vink was one of the five behaeded persons in 1635 accused of high treason. Here started the second wall round the town, that was built less than a century after the building of the first one was finished. In such tempo the town grew in the 13th century that after 70 years the town had grown three times its original surface. So a second wall hat to be built to protect the new parts of that mediaeval town.

Ga even naar de "gotische poort" in de zogenaamde derde omwalling, links op de grote weg, Poort Waerachtig. Van actieve overheidsbemoeienis met kunsten en wetenschappen, musea, monumenten, cultureel erfgoed, was rond 1850 vrijwel geen sprake. Dat dit vanaf 1875 snel en radicaal veranderde, was het werk van Victor de Stuers (1843-1916). Van de hand van Jos Perry, verbonden aan de Faculteit der Cultuurwetenschappen van de Universiteit Maastricht, verscheen in 2003 het boek Ons fatsoen als natie: Victor de Stuers 1843-1916 (uitgeverij SUN). De Stuers was een katholiek aristocraat uit een kleurrijke familie. Een dynamisch man met veel gezichten. Gevreesd polemist, initiatiefrijk ambtenaar, onafhankelijk opererend kamerlid. Begaafd tekenaar, gepassioneerd collectioneur, bouwer en inrichter van het Rijksmuseum. Jurist, regelaar van het kunstonderwijs en het archiefwezen - maar ook fel criticus van het Nederlandse militaire optreden op Atjeh.

The building of the "Poort Waerachtig" in 1888. The name is a pun: Waerachtig rimes to Achttienachtentachtig. Work of Victor de Stuers as instigator and architect Pierre Cuypers.

> Terug naar Vink torentje en links daarvan het Faliezusterklooster van 1647, in Maaslandse Renaissance, we blijven aan deze kant van de straat en steken bij die mysterieuze sleuf in de gevel van het Provinciale Archief over naar het Lang Grachtje. Je kunt je voorstellen hoe in de Middeleeuwen de boogschutter achter die schietspleet gestaan heeft. (Nu kijk je door die spleet in het interieur van een een moderne anquiteitenzaak in plaats van op het vrije veld waar de vijand ligt.)

> > To the left of the Vinktower is the "Faliezustersklooster" We pass having this at the right hand and cross the street where we have that nice gap in the wall of the "Archief" and walk into "Het Lang Grachtje". This narrow street starts with this splendid example of a mediaeval rempart where you can imagine the bowman standing behind the embrasure in the arch of the rempart ready to shoot his arrows from his dangerous bow. We walk though this nice narrow street, the first rempart of the town on our left. The wall is also a famous habitat for certain "Wallflowers". From all over the country there are people with a special interest coming to have a look at certain of these flowers. At the end we cross a street called "Looiersgracht" meaning "Tannerscanal". So in former times we had a branch of the Jekerriver here and the water was used by the hidetanners.We follow on the other side of the street again the rempart and find at the end an example of the houses that were built in the 19th century against the wall in the arches. Only recently we rediscovered this former labourer's cottage as such. It is as a matter of fact a very luxurious example. We are in the neighbourhood of the Veldekeplein: follow this street, then turn left, right and once again left. And there you can go on at the end of walk 2.

> Het lang grachtje wordt tegenwoordig ook veel door planten liefhebbers bezocht vanwege de typische muurbeplanting. Aan het einde van het Lang Grachtje steken we de Grote Looierstraat over en lopen het Klein Grachtje in. Op de hoek bij de Verwerstraat vinden we het intussen befaamde arbeidershuisje. Vinden is een goed woord, want tot 2001 hadden we niet begrepen, dat dit een restant is van die beruchte huisjes die door de armen tegen de binnekant van de eerste muur gebouwd werden. Pas bij de bouw in 2001 van de moderne appartementen langs de Verwerstraat is dat weer duidelijk geworden. We waren het vergeten. Het is dan ook een "luxe" uitgave van de armzalige optrekjes die daar op het einde van de 19de eeuw voor arme mensen een toevlucht waren. Je kunt hier over gaan op wandeling 2, want je bent in de buurt van het Veldekeplein als je het straatje uit loopt en links en dan rechts gaat.

_____________________________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________________________________-

> Tot slot de brug waarom Maastricht Maastricht heet. Mosatrajectum = Maasbrug ( trajectum = oversteekplaats)

> > You must visit the old bridge, "de ouw bruk", where Maastricht gets its name from: Mosa Trajectum: Meuse Crossingsplace. From the bridge you can see up to the south behind the new Pedestrian Bridge and behind the Kennedy Bridge the buildings of the Government of the Province of Limburg where in 1990 the Treaty of Maastricht was signed, the start of the new EG

The work on this site will go on. In spring I'll make a nice walk over the new bridge (completed December 2003) and so connect part of the old town with the newer part on the former Ceramique Area.

edy bevk 043 3475542

edybevk@dds.nl